تأثیر ورمی کمپوست بر خصوصیات کمی و کیفی لوبیا

کیفیت خاک یکی از مهمترین خصوصیات تأثیر گذار بر تولید گیاهان و پایداری تولید می باشد. کیفیت مطلوب خاک نه تنها در تولید و عملکرد خوب گیاهان، بلکه در حفظ کیفیت محیط زیست و نهایتاً سلامت گیاه، حیوان و انسان نقش بسزایی دارد. عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و اکولوژیکی یک خاک همگی بر کیفیت خاک تأثیر گذارند. کشت آلی یا ارگانیک بطور روز افزون در اکثر کشورها از جایگاه ویژه ای برخوردار شده و تنها در اروپا در فاصله زمانی ۱۹۹۸-۱۹۸۵ از ۱۰۰۰۰۰ هکتار به ۸/۲ میلیون هکتار افزایش داشته است. اساس آن افزایش مواد آلی در خاک و در نتیجه حفظ حاصلخیزی خاک در درازمدت با اعمال مدیریت آلی (IFOAM) می باشد.
کاربرد کمپوست در خاک عموماً به منظور حفظ و افزایش ثبات و پایداری خاکدانه ها، حاصلخیزی و باروری خاکهای زراعی و باغی است که در دهه های گذشته از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. از طرفی مصرف کمپوست زباله های شهری در خاک با توجه به جنبه های فیتوتوکسیسیتی، عدم اطمینان از ارزش غذایی مواد موجود برای گیاه و عواقب زیست محیطی نگرانیهایی را ایجاد نموده است. (ولکوسکی ۲۰۰۳).
جیابال و کوپپوسوامی (۲۰۰۱) در تحقیقات خود نشان دادند که کاربرد ورمی کمپوست در مقایسه با کود FYM معادل ۱۰ درصد جذب بیشتر نیتروژن توسط گیاه برنج را باعث گردید.
بنابراین با توجه به تحقیقات انجام شده و نقطه نظرات متفاوت در خصوص خصوصیات کمی و کیفی کمپوست زباله های شهری و اثرات یا پیامدهای استفاده از آن در خاک و نهایتاً رشد و عملکرد گیاهان زراعی تحقیق کنونی تحت عنوان « تأثیر ورمی کمپوست و کمپوست زباله شهری بر خصوصیات کمی و کیفی لوبیا» انجام شد.

مواد و روشها
تیمارهای آزمایشی در این تحقیق با استفاده از خاک لوم (عمق بالایی cm15) کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست تولیدی با استفاده از کرم E. Fetida انجام شد. تیمارهای آزمایشی با مخلوط کردن ورمی کمپوست و کمپوست زباله شهری هر کدام بطور جداگانه با خاک در نسبتهای ۵۰/۵۰ ، ۷۰/۳۰، ۸۰/۲۰ و ۹۰/۱۰ و شاهد هر کدام با سه تکرار تهیه شدند. سپس هر تیمار با مقدار وزنی مشابه (۳ کیلوگرم) هر گلدانهای پلاستیکی اضافه شدند. پس از آماده سازی گلدانها کاشت بذور لوبیا قرمز تیمار شده با قارچ کش ویتاواکس (تیرام) در عمق cm 2 خاک هر گلدان انجام (۷ بذر در گلدان) و سطح خاک را با ماسه بادی به ضخامت cm1 پوشش داده و کلیه گلدانها آبیاری شدند. به منظور ایجاد تراکم مناسب، ۱۵ روز پس از کاشت، جوانه زنی کلیه تیمارها شمارش و نهایتاً گیاهان هر گلدان به ۳ گیاه با حفظ فاصله تقریباً مساوی از یکدیگر تنک شدند. کلیه عملیات آبیاری و وجین علفهای هرز مطابق معمول انجام شد. برداشت گیاه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک انجام و پارامترهای مورد نظر در خصوص اجزای عملکرد و عملکرد دانه و کاه و کلش پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و خشک کردن آنها در خشک کن با دمای C ° ۶۵-۶۰ به مدت ۴۸ ساعت تعیین و اندازه گیری شدند. برای تعیین عناصر غذایی مقداری از دانه و کاه و کلش هر نمونه آسیاب شده و عناصر N، P و K برابر روشهای استاندارد اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار با استفاده از نرم افزار آماری MStatC انجام و میانگین تیمارها با استفاده از روش آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح ۵ درصد مقایسه شدند.

نتایج و بحث
جوانه زنی بذرهای لوبیا در تیمارهای کمپوست زباله شهری و خاک با نسبتهای۵۰/۵۰، ۷۰/۳۰ و ۸۰/۲۰ مشاهده نشد که احتمالا بدلیل غلظت بالای نمک و یا آزاد شدن ترکیبات و اسیدهای آلی و ایجاد سمیت است. بنابراین این دو تیمار حذف شدند. تعداد غلاف در بوته نیز در تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ نسبت به شاهد ۱۵۳% ، نسبت به کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ معادل ۴۳% و نسبت به ورمی کمپوست و خاک ۵۰/۵۰ معادل ۳۰% افزایش معنی داری داشت. طول غلاف در اکثر تیمارها نسبت به شاهد تفاوت معنی داری نداشت. تعداد دانه در غلاف تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ نسبت به تیمارهای ورمی کمپوست و خاک ۵۰/۵۰ و کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ به ترتیب با ۳۳ % و ۳۳ % افزایش معنی دار برتری داشت (توپولیانتز و همکاران ۲۰۰۲).
وزن خشک غلاف در بوته تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ نسبت به تیمارهای شاهد (۹۱+%)، کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ (۲۸+%) و ورمی کمپوست و خاک ۵۰/۵۰ (۵/۷۴+ %) افزایش معنی داری داشت(جیابال و کوپپوسوامی ۲۰۰۱). وزن دانه لوبیا در غلاف تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ در مقایسه با تیمارهای شاهد و کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ به ترتیب ۱۸۲% و ۱۱۵% افزایش معنی داری داشت. بیشترین وزن ماده خشک اندامهای هوایی در گلدان دو تیمار آزمایشی ورمی کمپوست و خاک با نسبتهای ۸۰/۲۰ و ۹۰/۱۰ مشاهده شد. بوطریکه ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ نسبت به شاهد ۲۰۸% افزایش معنی داری را نشان داد(سانسا و پیلایی ۲۰۰۰).
مقدار نیتروژن کاه و کلش لوبیا دو تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ و ۹۰/۱۰ در مقایسه با شاهد به ترتیب ۵/۳۱ % و ۶/۲۳% افزایش داشت. مقایسه تیمار ورمی کمپوست و خاک با تیمار کمپوست و خاک که بیانگر تأثیر کرم خاکی در جذب نیتروژن توسط گیاه با مقدار مشابه کمپوست زباله است ۱۳% جذب بیشتر نیتروژن توسط گیاه را نشان داد که به دلیل فراهمی بیشتر نیتروژن در تیمار ورمی کمپوست است( جیابال و کوپپوسوامی ۲۰۰۱). بیشترین مقدار فسفر کاه و کلش لوبیا دو تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ و ۷۰/۳۰ نسبت به مقدار فسفر سایر تیمارها افزایش معنی داری داشت( جیابال و کوپپوسوامی ۲۰۰۱). مقدار پتاسیم کاه و کلش تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ نسبت به تیمارهای کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ معادل ۶۰ % و شاهد معادل ۳۰ % افزایش معنی داری را نشان داد. حداکثر مقدار نیتروژن دانه در تیمارهای ورمی کمپوست و خاک با نسبت های ۹۰/۱۰ و ۸۰/۲۰ مشاهده شد. مقایسه تیمار ورمی کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ با تیمار کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ نشان داد که مقدار نیتروژن دانه تیمار ورمی کمپوست ۲/۳ برابر مقدار آن در تیمار کمپوست است. حداکثر مقدار فسفر دانه در تیمار ورمی کمپوست و خاک ۸۰/۲۰ مشاهده شد. پتاسیم دانه در تیمار ورمی کمپوست و خاک ۹۰/۱۰ در مقایسه با کمپوست و خاک معادل ۲/۳ برابر افزایش معنی داری داشت. مورتتو و همکاران (۱۹۹۷) افزایش در نیتروژن، پتاسیم و فسفر شبدر علوفه ای را با مصرف کمپوست زباله شهری گزارش کردند (جیابال و کوپپوسوامی ۲۰۰۱).