تولید ورمی کمپوست در یک نگاه

افزایش مصرف بی رویه کود های شیمیایی واثرات منفی کاربرد این نوع کودها بر محیط زیست وسلامت موجودات زنده وبه ویژه انسان ها ، نیاز به جایگزینی کودهای بیولوژیک را به یک “الزام” ونه یک “انتخاب” تبدیل کرده است .می توان گفت که کود ورمی کمپوست به دلایل متعدد با ارزش ترین کود آلی محسوب ودرجایگاه برتری قرار دارد.

این کود به وسیله نوعی کرم خاکی به نام که در زبان فارسی به کرم Eisenia foetida آیزنیا فوتیدا قرمز خاکی ،حلقوی بارانی ودر سطح جهانی به کرم قرمز کالیفرنیایی ودر بین مردم به کرم آشغال خوار معروف است ،تولید می شود رنگ آن قهوه ای مایل به قرمز وبه اندازه کوچک تر از کرم های خاکی معمولی می باشد.ازویژگی های آن به تولید مثل هفتگی با برخورداری از ٧٠ در صد پروتئین می توان اشاره کردکه درمقایسه با ٢٢ در صد پروتئین گوشت قرمز بیشتر از سه برابراست. چربی امگا ٣ در آن بسیار زیاد است. این کرم از لحاظ برخورداری از مواد غذایی ودفع ماده باارزش منحصر به فرد است .

کرم مذکور با استفاده از دستگاه گوارش خود ضایعات محصولات کشاورزی نظیر کود های دامی ،بقایای گیاهی وزباله ها(غیر از شیشه ،پلاستیک ،فلزات ،تخته،گوشت خام وچربی) را به ورمی کمپوست تبدیل می کند.

تولید این کود با ارزش ،دریچه مطمئنی را برامکان تولید محصولات سالم وارگانیک گشوده است. در کشورهای کانادا، آمریکا و اروپا سطل های مخصوص زباله طراحی شده است که زباله را در مراکز تولید زباله ( منازل، ادارات، مدارس و پادگان ها و …) به کود تبدیل می کنند و کود تولیدی را پس از جمع آوری در باغچه های همان واحدها مورد استفاده قرار می دهند و یا به فروش می رسانند.

کشور ایران سالیانه ظرفیت تولید بیشتر از ١۴ میلیون تن کود آلی ورمی کمپوست را داراست. میزان تولید این کود در کشور ایسلند سالانه بیش از یک میلیون تن است ودر کشور هندوستان نیز بیش از ٢٠٠ هزار نفر از کشاورزان در این بخش فعال هستند.

ویژگی های ورمی کمپوست:

محصولات این کرم، کودی بنام ورمی کمپوست است که باتوجه به دارا بودن خواص زیر قابلیت استفاده بسیار بالایی را در کشاورزی دارد: ١-بی بو است

٢-مانع از انتقال تخم علف های هرز به مزارع می شود.

٣-استفاده از این نوع کود، کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به کود شیمیایی درحدود ۵٠ درصد و کمیت ٢٠ درصد – (عملکرد در واحد سطح) را در حدود ٧٠ افزایش می دهد.در ضمن استفاده از این کود، یکی از شرایط اصلی تولید محصولات ارگانیک است.

۴-از آنجایی که فاقد مشکلات مربوط به باقیمانده کود های شمیایی در مواد غذایی است،بنا براین شاخص مهمی درسنجش سلامت غذایی آحاد جامعه محسوب می شود.

۵-به دلیل برخورداری از خاصیت اسفنجی، کود تولید شده علاوه بر نگهداشت و آزادسازی تدریجی آب موجود، ضمن مقابله با کمبود آب در شریط خشکسالی، موجب باروری و حاصلخیزی اراضی شور، کوهپایه ها و غیرقابل کشت نیز می شود.

شرایط محیطی مطلوب برای تولید ورمی کمپوست:

١-رطوبت ۶٠ تا ۶۵ در صد.

٢-دما ٢٠ تا ٢۵ درجه سانتی گراد . ۶تا ٧ /۵PH

۳- شرایط پرورش:

کرم ها هرمافرودیت یا دو جنسی هستند که برای تکثیر لازم است دو کرم با هم جفت گیری کرده وهر دو کرم بارور شوند .تخم ها به رنگ زرد کهربایی بوده ودر داخل آن ها ٣ تا ٧نوزاد لارو وجود دارد.زمان لازم برای بلوغ کرم ها ۶٠ تا ٩٠ روز می باشد. بنابراین افزایش تعداد کرم ها در هر نسل تا حدودی به صورت تصاعد هندسی خواهد بود .وزن هر کرم بالغ بر ۴/ تا ١گرم ودر هر کیلو گرم حدود ١٠٠٠ تا ٢۵٠٠ نخ کرم وجود دارد .

یک نسل این کرم (از تخم تا تخم )در دمای ٢۵ درجه سانتی گراددر حدود سه ماه است .عمر کرم ها بین یک تا دو سال متغیراست. ورمی کمپوست می تواند در تمام طول سال تهیه شود. در تابستان در فضای باز ودر زمستان در محیط بسته صورت می گیرد. ۴ می توان از جعبه های چوبی ، پلاستیکی وفلزی در ابعاد ۴٠ با ایجاد سوراخ هایی با اندازه مناسب در کف *۶٠*٣۵ ودیواره های آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.

بستر تغذیه کرم ها عبات ازکود دامی نیمه پوسیده ،کاه و کلش غلات وزایدات وبقایای گیاهی است. رطوبت بستر تغذیه کرم ها بایدحدود ٧٠ در صدوزنی باشد ph وهوا دهی ،تغذیه ،جلوگیری از سفت شدن بسترونگهداری ۶تا ٧از نکات مهم می شوند.هر کرم در هر روز / آن در حد ۵ در حدودوزن بدن خود تغذیه می کند. ضریب تبدیل کود یا ضایعات به ورمی کمپوست معادل ٧٠ در صد برآورد می شود.

مناسب ترین روش ایجاد کارگاه تولید :

از میان روش های مختلف تولید ورمی کمپوست ،روش پشته ای ،ساده ترین روشی است که به شرح زیر توضیح داده می شود:

الف-انتخاب یک زمین مسطح که سطح آن سیمان یا آسفالت شده باشد.

ب-با توجه به این که کرم ها از بارندگی ونور آفتاب گریزان هستند،بنا براین ایجاد یک سقف ویا سایه بان برای محوطه ضروری است.

ج-برروی سطح آماده شده ، به ایجاد پشته ای از کودگاوی نیمه پوسیده و یا ضایعات کشاورزی با عرض ٨٠ سانتیمتر وارتفاع ۵٠ سانتیمتر وطول دلخواه مبادرت می شود.نگهداری کرم ها در درون پشته ها به دو منظور انجام می گیرد:

١-افزایش جمعیت کرم ها.

٢- تولید کود آلی (ورمی کمپوست). جمعیت مطلوب کرم های درون پشته برای تولید ورمی کمپوست حدود ٢۵ در صد وزن پشته است که در این حالت زمان لازم ۵ برای تولید کود آلی در دمای ٢۵ درجه سانتی گراد در ١تا ٢ ماه خواهد بود. می توان در آغاز کار با / حدود ۵ حجم کمتری از ماده اولیه شروع وبه تدریج نسبت به افزایش آن اقدام کرد.

د-پس از ایجاد پشته ، آبیاری پشته ها تا خروج شیرابه از آن تداوم می یابد.

ه- در طول بالا ترین قسمت پشته شیاری به عمق ١۵ سانتیمتر ایجاد می کنند، کرم هارا در داخل آن ودر طول پشته می ریزند و سپس کود رابر روی آن برمی گردانند.

و- در طول فعالیت کرم ها ،هر روز به اندازه آبیاری ﭼﻤن ،برروی پشته هاآب پاشی می کنندتا رطوبت مطلوب آن ها حفظ گردد.

ز- پس از مدتی که مواد بستر تبدیل به ورمی کمپوست گردید، به جدا سازی کرم ها از پشته اقدام می شود. به منظور نیل به هدف از غربال استفاده می کنند ویا یک ماهیچه از کود نیمه پوسیده ویا ضایعات کشاورزی را در کنار پشته قبلی که فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرم هاست،ایجاد می نمایند.در این صورت کرم ها از پشته های قدیمی به این ماهیچه ها مهاجرت می کنند. پس از مهاجرت،به ایجاد پشته های جدید و انتقال جمعیت کرم ها به این پشته هامبادرت می ورزند. به طور کلی سه نکته اساسی رادر تولید ورمی کمپوست بایستی مد نظر قرار داد:

١- آبیاری پشته باید روزانه وبه طور منظم انجام گیرد.

٢-از کود دامی تازه نباید استفاده کرد(استفاده از کود مرغی حداکثر به میزان بیست در صد توصیه می شود).

٣-کرم ها از نور آفتاب وبارندگی گریزان بنا براین آن هارا باید از گزند این دو عامل محافظت کرد. توجیه اقتصادی: قیمت هر کیلوگرم کود ورمی کمپوست بسته بندی شده حدود ٣۵٠٠ ریال وقیمت هرکیلو گرم کرم زنده ٢٠٠ هزار ریال است.در تولید مکانیزه قیمت تمام شده کود حدود ٢ هزارریال برآورد می شود. این کود در کشاورزی ارگانیک و کشت های گلخانه ای پاک ترین ومناسب ترین بستر محسوب وبازدهی بیشتر محصولات کشاورزی می گردد. علاوه بر آن، تولید از ارزش زیست محیطی بالایی برخورداراست.

کود تولید شده به علت بالا بودن نسبت کربن به ازت (حدود ١۵ برابر) فاقد بوی نا مطبوع و فعالیت حشرات مزاحم می باشد. به طور کلی می توان گفت که علاوه بر مزایای فراوان تولید این محصول از نظر زیست محیطی،توسعه کشاورزی پایدار وایجاد اشتعال ؛طرح از سود آوری بالایی برخوردار بوده وتوجیه اقتصادی دارد.

نتیجه گیری:

با توجه به تولید مستمر کود دامی، ضایعات محصولات کشاورزی و زباله های خانگی،بقایای گیاهی وتبدیل آن به ورمی کمپوست، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت غیر قابل اجتناب است. توسعه کشاورزی پایدار، مقابله با خشکسالی ، جلوگیری از تخریب خاک، امکان تولید محصولات ارگانیک ، ایجاد اشتغال پایدار و تولید ثروت از مزایای اجرای این طرح محسوب می شود.کسانی که اعتقاد قلبی به این اهداف دارند باید با عشق و علاقه در زمینه فرهنگ سازی و گسترش این طرح عزم جدی مبذول و برای تولید سالانه ٧ حداقل یک میلیون تن ورمی کمپوست، کار امروز را به فردا موکول نکنند.